Σπανάκη Ειρήνη
ΕΔΙΠ Παν/μιο Κρήτης, PhD Ειδική Αγωγή
« Να αγαπάς το παιδί επειδή είναι αυτιστικό
Και όχι παρά το γεγονός ότι είναι αυτιστικό… »
H Διάχυτη Αναπτυξιακή Διαταραχή έχει κάνει τα τελευταία χρόνια ισχυρή την παρουσία της σε παιδιά με ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες που σε μεγάλη συχνότητα συμπεριλαμβάνονται στο τυπικό σχολείο. Η ορθή και αποτελεσματική τους συμπερίληψη κρίνεται συχνά από τη θετική συνεργασία του σχολείου με την οικογένεια του μαθητή. Η αποτελεσματική επικοινωνία των γονέων με τους εκπαιδευτικούς πιθανά στηρίζεται στη χρήση κατάλληλων τεχνικών αλληλεπίδρασης και πρακτικών του συμπεριληπτικού σχολείου που βασίζεται στις κατάλληλες ανεπτυγμένες δεξιότητες των εκπαιδευτικών. Το θέμα διαπραγματεύεται τη σχέση που αναπτύσσεται ανάμεσα σε γονείς και εκπαιδευτικούς παιδιών με Διαταραχή Αυτιστικού Φάσματος. Εξελίσσεται σε δυο ενότητες: α) Η Διαταραχή Αυτιστικού Φάσματος και τα χαρακτηριστικά της, β) Αποτελεσματική συνεργασία σχολείου – οικογένειας
Διαταραχή αυτιστικού φάσματος-χαρακτηριστικά
Η Διαταραχή του Αυτιστικού Φάσματος (ΔΑΦ), σύμφωνα με το DSM- V αποτελεί αναπτυξιακή διαταραχή που χαρακτηρίζεται από ελλείμματα στην κοινωνική αλληλεπίδραση σε πολλαπλά περιβάλλοντα, ελλείμματα στην λεκτική αλλά και στη μη λεκτική επικοινωνία, ελλείμματα στην αισθητικότητα, επαναλαμβανόμενα και στερεότυπα μοτίβα συμπεριφοράς και συχνά δυσκολίες στο συμβολικό παιχνίδι ή παιχνίδι φαντασίας. Η λέξη «Αυτισμός» προέρχεται ετυμολογικά από τη λέξη «εαυτός» που χαρακτηρίζει ένα άτομο που διατηρεί τον εαυτό του απομονωμένο από άλλα άτομα και αλληλεπιδράσεις .Περιγράφηκε για πρώτη φορά το 1943 από τον ψυχίατρο Leo Kanner με τον όρο «ενδογενής αυτιστική διαταραχή συναισθηματικής επαφής» η οποία χαρακτηρίζεται από περιορισμένες κοινωνικές δεξιότητες και παρουσία άτυπων, και συνήθως επαναλαμβανόμενων συμπεριφορών .Σύμφωνα με τον ίδιο, τα παιδιά με τα οποία ενασχολήθηκε γεννήθηκαν χωρίς την προδιάθεση να είναι κοινωνικά. Παράλληλα, κάποια από αυτά τα παιδιά είτε δεν είχαν αναπτύξει λόγο, είτε είχαν διάφορα προβλήματα στο λόγο και την ομιλία, όπως ηχολαλία και δυσκολία κατανόησης μεταφοράς και χρήσης αντωνυμιών ή/ και χρήση πραγματολογικού και κοινωνικού λόγου
Η φύση της ΔΑΦ έχει μελετηθεί αρκετά τα τελευταία χρόνια, με μία σημαντική αύξηση από τα μέσα της δεκαετίας του ’90). Τα διαγνωστικά κριτήρια της ΔΑΦ, σύμφωνα με την πρόσφατη εκδοχή του DSM-V, χωρίζονται σε δύο κύριες ομάδες:
- «Επίμονα ελλείμματα στην κοινωνική επικοινωνία και την κοινωνική αλληλεπίδραση σε πληθώρα πλαισίων» και
- «Περιορισμένες, επαναλαμβανόμενες συμπεριφορές, ενδιαφέροντα ή δραστηριότητες».
Ο όρος «φάσμα» χρησιμοποιείται προκειμένου να αποσαφηνιστεί πως η διαταραχή του αυτισμού παρουσιάζει ένα ευρύ φάσμα συμπτωμάτων και σοβαρότητας αυτών. Σύμφωνα με τα πρόσφατα δεδομένα (πρόσφατη εκδοχή του DSM-V) η ΔΑΦ μπορεί να κατηγοριοποιηθεί σε 3 επίπεδα ανάλογα με τη σοβαρότητα των συμπτωμάτων, το επίπεδο Ι «Ανάγκη υποστήριξης», το επίπεδο ΙΙ «Ανάγκη ενισχυμένης υποστήριξης» και το επίπεδο ΙΙΙ «Ανάγκη ιδιαίτερα ενισχυμένης υποστήριξης» (American Psychiatric Association, 2013).
Σύμφωνα με τα παραπάνω γίνεται κατανοητή η ανάγκη για σεβασμό των ιδιαίτερων χαρακτηριστικών των μαθητών με αυτισμό μέσα στο εκάστοτε σχολικό πλαίσιο. Σύμφωνα με το Ν3699/ 2008 (βασικός νόμος για την ειδική αγωγή κι εκπαίδευση) η Διάχυτη Αναπτυξιακή Διαταραχή ανήκει στο πλαίσιο των ειδικών εκπαιδευτικών αναγκών. Οι βασικές αρχές που διέπουν την πολιτική της συμπεριληπτικής εκπαίδευσης επισημαίνουν πως οι μαθητές με ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες (ΕΕΑ) αποτελούν αναπόσπαστα μέλη της εκπαίδευσης σε μία γενική τάξη και αξίζουν σεβασμό και μία θετική προσέγγιση που έχει ως στόχο την αύξηση της ενεργητικής τους συμμετοχής στη διδακτική διαδικασία και τη μείωση της κοινωνικής απομόνωση τους, εν γένει. Αξίζει, επιπρόσθετα, να επισημανθεί ότι το σχολείο και οι εκπαιδευτικοί πρέπει να είναι κατάλληλα προετοιμασμένοι, ώστε να μπορέσουν να ανταποκριθούν στη διαφορετικότητα και τις ανάγκες των ατόμων με ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες. Για να επιτευχθούν οι βασικοί αυτοί στόχοι χρειάζεται διαρκής και συνειδητή προσπάθεια όλων των εμπλεκόμενων μελών του σχολικού πλαισίου και των μελών που το περιβάλλουν, αναγνωρίζοντας πως οι ευκαιρίες μάθησης είναι ίσες για όλους (Σταθά, 2018). Σημαντικό ρόλο σε αυτή τη διαδικασία διαδραματίζουν η ειλικρινής δημιουργία ατμόσφαιρας συμπερίληψης και ο ρόλος του εκπαιδευτικού.
Συχνά, όμως, οι γονείς παιδιών με ΔΑΦ βιώνουν τον «κοινωνικό αποκλεισμό», που αυξάνει τις ενοχές και τη ντροπή, ή γενικά κάποια αρνητικά συναισθήματα, που νιώθουν για τις δυσκολίες του παιδιού τους και ωθούνται σε απομάκρυνση από τον κοινωνικό περίγυρο (Νότας, 2004).
Οι πολλαπλές ανάγκες της οικογένειας απαιτούν μια συνολική και σφαιρική αξιολόγηση, που θα περιλαμβάνει ανάλυση των αναγκών του παιδιού και των γονέων, προκειμένου να αναζητηθεί η πιο αντιπροσωπευτική ανταπόκριση σε αυτές τις ανάγκες, από όλους και φυσικά και από τους εκπαιδευτικούς των παιδιών τους (Κρουσταλάκη, 2005).
Αποτελεσματική συνεργασία σχολείου – οικογένειας
Η συνεργασία σχολείου οικογένειας φαίνεται να είναι ένας ιδιαίτερα σημαντικός παράγοντας τόσο για τη γνωστική, όσο και για την υγιή κοινωνικο- συναισθηματική ανάπτυξη των παιδιών. Η σημαντικότητας της αποτελεσματικής συνεργασίας στηρίζεται στην ουσιαστική κι ειλικρινή επικοινωνία εκπαιδευτικών-γονέων και θέτει ως προτεραιότητα τη μελέτη της πολυπλευρικότητας αυτής της σχέσης. Η συνεργασία αυτή, μελετάται μέσα από τη διεξαγωγή ερευνών που προτείνουν θεωρητικά μοντέλα, διερευνούν τις βέλτιστες πρακτικές και αναδεικνύουν θετικές επιδράσεις στη διαδικασία της μάθησης και την ψυχοκοινωνική υποστήριξη των παιδιών (Μυλωνάκου-Κεκέ 2009: 217-218).
Πιο συγκεκριμένα, οι γονείς αλληλεπιδρούν με μεγαλύτερη ασφάλεια με τους πιο αποτελεσματικούς εκπαιδευτικούς και με εκείνους που αποκτούν την πεποίθηση ότι νοιάζονται και επηρεάζουν τα παιδιά τους θετικά στη μάθηση και επικοινωνία, όπως και με εκείνους που αυξάνουν το βαθμό εμπλοκής τους στη σχολική εκπαίδευση. Ισχυρό ρόλο διαδραματίζει η αύξηση των κινήτρων των μαθητών για μάθηση και η εκτίμηση των ακαδημαϊκών και άλλων δεξιοτήτων των μαθητών από τους εκπαιδευτικούς
Η συνεργασία σχολείου-οικογένειας είναι ζωτικής σημασίας να έχει επίκεντρο το μαθητή και να αφορά τη βελτίωση των ακαδημαϊκών του επιδόσεων αλλά και την υποστήριξη τυχόν προβλημάτων συμπεριφοράς. Παράλληλα, η ενίσχυση της γονεϊκής εμπλοκής στη σχολική ζωή από την πλευρά του εκπαιδευτικού φέρει ιδιαίτερη αξία. Σε σύμπνοια με τα χαρακτηριστικά του εκπαιδευτικού οι γονείς εκτιμούν την υιοθέτηση μιας ευρείας γκάμας πρακτικών από την πλευρά του σχολείου, που στηρίζονται στη γνωριμία με τους γονείς, στην ενημέρωσή τους για το σχολικό πρόγραμμα και την πρόοδο των παιδιών τους, για την ενίσχυση των δυνατοτήτων των παιδιών και την παροχή αναλυτικών και σαφών πληροφοριών στους γονείς για τους τρόπους βοήθειας των παιδιών τους στη διεκπεραίωση των κατ’ οίκων εργασιών. Αξιοσημείωτη θεωρείται και η εξατομικευμένη επικοινωνία μεταξύ γονέων και σχολείου με ατομικές συναντήσεις, τηλεφωνική επαφή, ενημερωτικά σημειώματα και η τήρηση ημερολογίου ή τετραδίου επικοινωνίας. Οι γονείς, επιπλέον, φαίνεται να δίνουν αξία στην πρόσκληση τους των γονέων σε δράσεις και επιμορφώσεις του σχολείου και σε προγράμματα που αναπτύσσονται κι αφορούν όποιες από τις καθημερινές δράσεις που σχετίζονται με τα παιδιά τους
Συμπληρωματικά, βασική προϋπόθεση για την επιτυχή συνεργασία σχολείου – οικογένειας αποτελούν χαρακτηριστικές κοινωνικές δεξιότητες από την πλευρά και των δύο παραγόντων , όπως η πραγμάτωση της ενσυναίσθησης, για την οποία ευθύνεται αρχικά η ενεργητική ακρόαση, που στηρίζεται στην έκφραση αποδοχής και σεβασμού προς τον ομιλητή. Ένα άλλο χαρακτηριστικό γνώρισμα είναι η άνευ όρων αποδοχή, που βασίζεται στην αρχή ότι το άτομο είναι μοναδικό και ξεχωριστό και χρήζει σεβασμού για τη διαφορετικότητα αυτή. Σημαντική είναι η γνησιότητα στην ανάπτυξη των σχέσεων. Ολοκληρώνοντας είναι σημαντικό να αναφερθεί ότι η εμπλοκή των γονέων δεν πρέπει να είναι υπερβολική. Η οικογένεια και το σχολείο είναι καλό να λειτουργούν συμπληρωματικά και συντονισμένα κι όχι ασφυκτικά για το παιδί.
« Πρέπει να γίνεις η αλλαγή που θέλεις να έρθει» Μαχάτμα Γκάντι
Επισκεφτείτε τη σελίδα μας στο facebook/ instagram: ByBusMagazine, ακολουθήστε μας και κάντε like στα άρθρα μας… γιατί το bybus.gr μπορεί να σας ταξιδέψει!!
